De naam VAM betekend Vuil Afvoer Maatschappij, en vuil(nis) is al zo oud als de mensheid.
In de vroege jaartelling maakte dat nog niet veel uit, het afval was organisch en de natuur zorgde wel voor de verwerking.
Met toenemen van bevolking concentraties in dorpen en steden, en het gebrek aan sanitair werd dat al snel een probleem en bron voor ziektes als cholera.
Al in de 16de eeuw namen stadsbesturen maatregelen om het vuil te verwijderen en moest de bevolking haar straatje schoon houden, in de 18de eeuw namen steden de organisatie van afvoer zelf ter hand.
Rond de vorige eeuwwisseling kwamen de eerste vuilverbrandingsovens, ook Den Haag had in 1919 zo’n plan. Dit plan stuitte op verzet, “waarom verbranden, als composteren in Drenthe ook kan”?
Zo werd het idee geboren om het Haagse huisvuil per spoor naar Wijster in Drenthe te vervoeren.
Daarvoor werd in 1929 de VAM opgericht en reed in 1931 de eerste trein met Haags afval naar de nieuwe stortplaats in het Drentse Wijster.
Voor dit transport was een speciale spoorwagon ontwikkeld die naar beide zijkanten tegelijkertijd kon lossen.
De grijze volumineuze wagons werden een vertrouwde verschijning op het spoor. In eerste instantie met stoomtractie, later met de nieuwe elektrische locs.
Het VAM project was succesvol en steeds meer gemeenten deden mee, er verschenen overlaadstations en er werd in zuid Nederland, bij Mierlo, een compostfabriek geopend.
Een nieuwe huisstijl deed zijn intrede en de vertrouwde VAM wagons werden groen met daarop, in wit en zwart, de tekst VAM Compost.
In 1975 was het tijd voor de nieuwe generatie VAM wagens met 2 losse bakken, die elk apart konden kantelen.
Het toen nog jonge modelspoormerk Roco maakte dit model en er gebeurde iets bijzonders: kochten winkeliers normaal nieuwe wagentjes in per 2 of 3 stuks, nu kochten ze er 24 of 36, want ook de hobbyist had deze wagon snel ontdekt, wilde er graag een trein van samenstellen en kocht er meteen een aantal.
Zo ging “modelspoor minnend” Nederland aan de VAM.
De VAM ontdekte de grote vlakken op hun wagons ook als communicatiemedium en er verschenen wagens met “VAM Recycling”, “VAM Potgrond”, in het jubileumjaar een blauwe “VAM 60” en de witte “REGAM, Gas uit Afval”. ( Roco heeft ze allemaal gemaakt in de loop der tijden )
In de jaren ’80 en ’90 stond de wijze van afvalverwerking ter discussie en werd gezocht naar nieuwe oplossingen.
Op het spoor kwamen vuilcontainers die de vertrouwde VAM-wagons stilaan gingen vervangen.
De VAM werd Essent-Milieu en de nieuwe containerwagens kregen de specifieke rode Essent kleur.
De oude VAM-wagens hebben dat net niet meer meegemaakt, behalve dan die van Madurodam.
Nadat Essent aan een Duitse energiereus werd verkocht ging de milieupoot verder als Attero met vestigingen in Moerdijk en in Wijster waar het allemaal begon.
De Bekende VAM-wagon waarmee Roco zijn naam maakte in HO in Nederland, wordt door MCH in kleine oplages van 50 stuks per kleur gemaakt in N-spoor (1:160).
( foto: © Leo Zilverentant )